Lan Thạch hộc - Loài lan đẹp là vị thuốc quý trong đông y

Lan thạch hộc (Hoàng thảo thạch hộc) là tên gọi chung cho nhóm lan rừng quý hiếm vừa đẹp vừa có thể dùng làm thuốc, ví dụ như Thạch hộc tía, thạch hộc trắng,...

Lan thạch hộc hay còn gọi là Hoàng thảo thạch hộc, tên gọi của một nhóm lan rừng quý được yêu thích tại Việt Nam, điển hình như thạch hộc tía, thạch hộc trắng, thạch hộc mini, thạch hộc lộng lẫy,...Loài lan này không chỉ được biết đến nhờ vẻ đẹp mộc mạc, hương thơm dễ chịu mà còn được sử dụng như là một vị thuốc quý trong đông y.

Để tìm hiểu rõ hơn về lan thạch hộc, các bạn hãy theo dõi bài viết dưới đây của hoa lan rừng nhé, chắc chắn bạn sẽ thu được nhiều thông tin hữu ích cho mà xem!

Giới thiệu về lan Thạch hộc

Lan thạch hộc là một nhóm lan rừng quý hiếm.

Lan thạch hộc hay còn gọi là Hoàng thảo thân tím, lan dược liệu,...là tên gọi chung cho một nhóm lan rừng thuộc chi Dendrobium. Chúng có nguồn gốc từ khu vực Đông Nam Á, phổ biến là ở Việt Nam, Lào, Campuchia,...

Các loài lan thạch hộc thường sống ở trên các rừng núi đá, rừng rậm ẩm mát, độ cao từ 300 - 1500 m so với mực nước biển.

Lan thạch hộc không chỉ là một loài lan rừng đẹp mà nó còn là một dược liệu quý trong y học cổ truyền, có nhiều công dụng quan trọng.

Các loại lan Thạch hộc phổ biến

Ngay bên dưới đây là một số loại lan Thạch hộc phổ biến nhất trên thị trường phong lan cảnh ở Việt Nam, các bạn cùng tìm hiểu thêm nhé.

Lan thạch hộc tía

Những bông hoa lan thạch hộc tía với màu tím đặc trưng.

Lan thạch hộc tía có tên khoa học là Dendrobium nobile, có nguồn gốc từ dãu Himalaya, Ấn Độ, Trung Quốc và Việt Nam. Riêng tại nước ta, thạch hộc tía chủ yếu mọc ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Lào Cao. Hà Giang,...Đây là dòng thạch hộc phổ biến nhất vì không chỉ có hoa đẹp mà còn được sử dụng nhiều trong y học cổ truyền.

Đặc điểm của lan thạch hộc tía:

• Thân non thường có màu xanh nhạt, xanh ánh tím, còn khi trưởng thành có màu xanh tía hoặc ánh tím, tùy điều kiện chăm sóc.
• Hoa có màu trắng, đầu cánh có màu tím phớt hồng, họng hoa có màu tím đậm
• Có mùi thơm nhẹ, dễ chịu
• Thường nở hoa từ tháng 1 - tháng 3 dương lịch, hoa nở từ 10 - 20 ngày.

Lan thạch hộc trắng

Những bông hoa lan thạch hộc trắng với màu trắng tinh khôi.

Lan thạch hộc trắng hay còn gọi là hoàng thảo pha lê, tên khoa học là Dendrobium crystallinum. Đây là một trong những loài lan rừng có nguồn gốc từ Đông Nam Á, riêng tại Việt Nam chúng phân bố chủ yếu tại Kon Tum, Lâm Đồng, Sơn La, Lai Châu,...

Đặc điểm của lan thạch hộc trắng:

• Hoa mọc từ các đốt thân đã rụng lá, có màu trắng tinh khôI
• Cánh hoa mỏng, mềm mại, thường có 5 - 6 cánh trên một hoa, hơi xoắn nhẹ ở đầu
• Môi hoa có rãnh vàng nhạt ở trung tâm
• Hoa có mùi thơm nhẹ nhàng, thanh mát
• Hoa chỉ nở từ 5 - 7 ngày sau đó sẽ tàn

Lan thạch hộc mini

Một chậu lan thạch hộc mini siêu đẹp.

Thạch hộc mini là tên gọi chung cho những dòng thạch hộc có thân nhỏ, hoa nhỏ xinh, mọc thành từng bụi, rất dễ trồng và được yêu thích tại Việt Nam.

Đặc điểm của lan thạch hộc minh:

• Thân nhỏ, tròn, hơi dẹt, mọc thành từng bụi cao từ 5 - 15 cm
• Lá mỏng, xếp cách đều theo thân
• Hoa nhỏ xinh, có nhiều màu sắc khác nhau như trắng, vàng kem, tím nhạt,...
• Hoa thường mọc từ nách lá, đốt thân, mọc đơn lẻ hoặc 2 - 3 bông/cụm
• Hoa nở vào cuối mùa đông đến đầu xuan, tùy giống

Lan thạch hộc lộng lẫy (Hoàng thảo môi đỏ)

Một chùm hoa lan thạch hộc lộng lẫy - hoàng thảo môi đỏ.

Lan thạch hộc lộng lẫy hay còn gọi là Hoàng thảo môi đỏ, có nguồn gốc phân bố chủ yếu ở các vùng rừng núi Việt Nam, Lào, Thái Lan,...Chúng nổi bật với vẻ đẹp kiêu sa, màu sắc rực rỡ nhất là ở phần môi hoa có màu đỏ thẫm đặc trưng.

Đặc điểm chung của lan thạch hộc lộng lẫy:

• Thân hình trụ, có các đốt thắt, mảnh mai
• Hoa có màu vàng nhạt hoặc trắng pha hồng, môi hoa có màu đỏ đậm hoặc đỏ tía
• Cánh hoa dài, uốn lượn mềm mại
• Hoa có mùi thơm dễ chịu, thường nở từ cuối đông - đầu xuân.

Đặc điểm chung của lan Thạch hộc

Tuy có nhiều loài lan thạch hộc khác nhau nhưng chúng đều có một số đặc điểm chung về hình thái, sinh trưởng như sau:

Đặc điểm hình thái:

• Thân: Hình trụ dài, có nhiều đót, mọng nước, thường có màu tím, xanh hoặc vàng lục
• Lá: Mọc đối xứng ở các đốt, hình lưỡi mác thuôn dài
• Rễ: Rễ gió, có màu trắng bạc, đầu ễ màu xanh
• Hoa: Mọc từ các đốt già, có thể mọc đơn hoặc theo rừng chùm, có mùi thơm nhẹ, dễ chịu, màu sắc đa dạng như trắng, tím, vàng,....

Tập tính sinh trưởng:

• Là loài lan ưa khí hậu mát mẻ, ẩm nhưng phải thoáng khí
• Thường ra hoa từ cuối mùa đông đến đầu mùa xuân.
• Có giai đoạn ngủ nghỉ - rụng lá vào mùa lạnh để chuẩn bị ra hoa
• Ánh sáng từ 50 - 70%
• Nhiệt độ từ 18 - 28 độ C
• Độ ẩm cao, thoáng gió

Lan Thạch hộc là loài thuốc quý

Phần lan thạch hộc được dùng trong đông y.

Lan thạch hộc không chỉ đơn thuần là một loài phong lan cảnh đẹp mà nó còn được biết đến là một vị thuốc quý trong y học cổ truyển, đã có từ hàng ngàn năm trước. Chúng được xếp vào nhóm “thượng phẩm” - Tức là vừa chữa bệnh, vừa bồi bổ, kéo dài tuổi thọ, đặc biệt là loài Thạch hộc tía.

Bộ phận sử dụng và cách chế biến

Không phải toàn bộ cây lan thạch hộc đều được dùng làm thuốc mà thường người ta chỉ sử dụng thân và cành của chúng và được chế biến như sau:

• Chế biến tươi: Dùng cành, thân tươi trực tiếp
• Chế biến khô: Luộc bằng nước sôi sau đó hấp khô, hong khô để sử dụng.
• Chế biến phong đấu: Rửa sạch, cho vào nồi phủ tro để ủ nhiệt ở 80 độ C, sau khi khô bện thành rợ rồi cho vào nồi ủ tiếp trong 50 độ C sẽ thu được phần thân cây giữ được rễ tơ và thân ngọn dùng để làm thuốc.

Thành phần hóa học của lan thạch hộc

Các nhà nghiên cứu đã tìm ra một số hoạt chất chính có trong lan thạch hộc như sau:

• Alkaloid: Tác dụng lên hệ thần kinh
• Polysaccharide: Chống lão hóa, tăng cường hệ miễn dịch
• Dendroxine, Dendrotoxin: Kháng viêm, bảo vệ gan
• Flavonoid và các acid hữu cơ: Chống oxy hóa.

Công dụng của lan thạch hộc trong y học cổ truyền

Lan thạch hộc tía sau khi được xử lý để làm thuốc.

Sau đây là một số công dụng chính của lan thạch hộc trong y học cổ truyền, các bạn cùng tìm hiểu thêm nhé.

• Bổ âm, dưỡng vị: Dùng cho người bị nóng trong, suy nhược, khô miệng
• Tắng tiết dịch: Dùng cho người sốt cao, mất nước
• Thanh nhiệt, nhuận phế: Giảm ho, trị viêm họng, viêm phế quản nhẹ
• Cường tráng gân cốt: Dùng cho người cao tuổi hay bị đau nhức xương khớp, thoái hóa khớp
• Tăng cường hệ miễn dịch: Có hỗ trợ tăng sức đề kháng
• Điều trị suy nhược thần kinh, đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, mất ngủ,...

Một số bài thuốc đông y dùng lan thạch hộc

Sau đây là một số bài thuốc đông y có sử dụng lan thạch hộc, cùng tham khảo để thấy được công dụng thực sự của loài lan này nhé:

• Thuốc trị suy nhược cơ thể sau khi sốt cao: Thạch hộc, mạch môn, tang diệp, sa sâm, mỗi vị 12g; bạch truật 10g, ngọc trúc 8g, ô mai 6g, ma hoàng 4g
• Thuốc trị ôn nhiệt, khô khát: Thạch hộc, sa sâm nam, huyền sâm, mạch môn mỗi thứ 20g
• Thuốc trị ho, đầy hơi: 6g thạch hộc + 4g mạch môn+ 4g tỳ bà diệp + 4gtrần bì.

Lưu ý khi dùng lan thạch hộc làm thuốc

Tuy lan thạch hộc có nhiều công dụng nhưng bạn cần lưu ý một số vấn đề sau khi sử dụng chúng để tránh gây ra hậu quả không đáng có nhé.

• Tham khảo và sử dụng đúng liều mà thầy thuốc đã quy định, không tự ý sử dụng bừa bãi
• Không dùng cho người bị tiêu chảy
• Không dùng chung với các thuốc có tính hoạt huyết mạnh
• Không phải loài thạch hộc nào cũng có tác dụng y học, cần tìm hiểu kỹ trước khi sử dụng

Lưu ý khi trồng lan Thạch hộc

Những bụi lan thạch hộc sẵn sàng cho việc trồng, ghép chậu.

Lan thạch hộc là một loài lan rừng khá là khó trồng, cho nên nếu bạn muốn cây phát triển tốt, ra hoa đẹp, đúng mùa thì hãy lưu ý một số điều sau nha.

Chọn giống lan chất lượng

Điều quan trọng nhất là bạn cần chọn được giống lan thạch hộc chất lượng để giúp cây có thể phát triển tốt nhất. Một cây giống chuẩn cần đáp ứng những yêu cầu cơ bản sau:

• Thân cây mập mạp, khỏe, không bị sâu bệnh
• Cây có nhiều mắt ngủ, chưa rụng lá
• Ưu tiên chọn giống thuần để dễ thích nghi và chăm sóc hơn

Chọn giá thể phù hợp

Phần lớn các loài lan thạch hộc đều thích trồng trên những giá thể thoáng khí, thoát nước tốt, điển hình như sau:

• Vỏ thông
• Than củi
• Dớn bảng
• Gỗ lũa, gỗ vũ sữa, gỗ nhãn

Lưu ý: Không nên dùng đất hoặc xơ dừa tươi vì rất dễ làm cây bị úng dẫn đến nấm rễ.

Trồng nơi thoáng mát

Lan thạch hộc là những loài ưa ánh sáng tán xạ, môi trường thoáng khi cho nên khi chọn vị trí trồng lan, bạn cần lưu ý những điều sau:

• Ánh sáng gián tiếp từ 60 - 70%, tránh nắng gắt trực tiếp buổi trưa
• Đặt chậu, giò lan nơi thoáng mát, có gió nhẹ, tránh mưa tạt, gió lùa mạnh
• Mùa đông cần thiết kế mái che sương

Tưới nước đúng cách

Sau đây là một số lưu ý khi tưới nước cho lan thạch hộc, các bạn cần chú ý để tránh làm lan bị úng rễ dẫn đến nấm bệnh nha.

• Thời gian tưới: Sáng sớm hoặc chiều mát
• Mùa khô: Tưới 1 - 2 lần
• Mùa mưa: Chỉ tưới khi thấy giá thể khô
• Lưu ý: Không để nước đọng ở gốc, lá vì dễ làm thối, nhũn

Bón phân phù hợp

Tùy vào từng giai đoạn phát triển của lan thạch hộc như sinh trưởng, ra hoa, hoa tàn,...mà bạn cần chọn loại phân bón phù hợp. Một số gợi ý như sau:

• Giai đoạn sinh trưởng: Bón phân NPK 30-10-10 để kích rễ, lá và thân phát triển
• Giai đoạn chuẩn bị ra hoa (cuối thu): NPK 10-30-20 để kích hoa phát triển
• Lưu ý: Chỉ nên dùng phân loãng với ¼ liều lượng trên bao bì, xịt với tần suất từ 7 - 10 ngày/lần. Ngoài ra bạn có thể kết hợp với phân hữu cơ, bánh dầu,...để xịt định kỳ cho lan.

Phòng bệnh chủ động

Lan thạch hộc cũng rất dễ mắc một số bệnh thường gặp ở hoa phong lan như thối nhũn, rệp sáp và nhện đỏ. Các bạn hãy làm theo hướng dẫn sau để phòng bệnh tối ưu nhé!

• Thối nhũn: Do môi trường ẩm ướt kéo dài, tiến hành cắt bỏ phần thối, nhũn và xịt Ridomil Gold hoặc Kasumin.
• Rệp sáp, nhện đỏ: Dùng thuốc sinh học, neem oil định kỳ, dùng cồn 70 độ lau sạch những đốm trắng trên lá, gốc để tránh lây lan.
• Phòng nấm: Xịt thuốc nấm sinh học hoặc nano bạc với tần suất 15 - 20 ngày/lần

Bảng giá lan Thạch hộc

Ngay bên dưới đây là bảng giá lan thạch hộc được chúng tôi tổng hợp cụ thể theo từng dòng phổ biến trên thị trường Việt Nam, các bạn hãy cùng tham khảo thêm để xem liệu với nhiều công dụng, ý nghĩa vậy thì các loài lan thạch hộc có đắt không nha.

Hình ảnh lan Thạch hộc

Mời các bạn cùng chiêm ngưỡng bộ sưu tập ảnh lan Thạch hộc đẹp, độc đáo mà chúng tôi đã tổng hợp được bên dưới đây để có thể ngắm nhìn được sự đa dạng về chủng loài cũng như màu sắc của các loài lan trong nhóm thạch hộc này nha.

Những bông hoa lan thạch hộc tía đột biến với thân màu tím, hoa màu trắng.

Lan thạch hộc mi với màu sắc đặc biệt.

Mặt hoa lan thạch hộc bạch câu với màu trắng tinh khiết.

Lan thạch hộc với nhiều màu sắc khác nhau.

Lan thạch hộc lông đen.

Mặt hoa lan thạch hộc lộng lẫy với môi hoa có màu đỏ tía.

Qua nội dung mà hoalanrung.net chia sẻ trên, có thể thấy được rằng lan Thạch hộc không chỉ là những loài phong lan đẹp được trồng làm cảnh mà nó còn có nhiều ý nghĩa quan trọng trong y học cổ truyền.

Nếu bạn muốn trồng, sưu tầm những loài lan độc lạ, quý hiếm thì đừng bỏ qua lan Thạch hộc nha, đảm bảo bạn sẽ có nhiều trải nghiệm thú vị trong quá trình “chinh phục” loài lan đặc biệt này cho mà xem.

Chào tạm biệt và hẹn gặp lại mọi người trong những bài viết tiếp theo của chuyên mục Blog để tìm hiểu kỹ hơn về nhiều loài phong lan khác nha.